Καθολικισμός ή Ορθοδοξία: μια ιστορία παλιά...

Πόσο παλιά να φθάνει άραγε αυτή η ιστορία; Απο πότε υπάρχει αυτό το δίλημμα; Ερωτήσεις που επιδέχονται περισσότερες απο μία απάντηση αναλόγως του σημείου απ΄ όπου έρχεται, Δύση ή Ανατολή. Υπάρχουνε, δηλαδή, δύο εκδοχές για την ίδια ιστορία. Παρ’ όλα αυτά, η ιστορία της Εκκλησίας μέσα στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ως νόμιμος θεσμός, αρχίζει το 313 μ.Χ. με την έκδοση του διατάγματος των Μεδιολάνων από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο (312-337 μ.Χ.). Έτσι κατοχυρώθηκε , για πρώτη φορά, το δικαίωμα της ανεξιθρησκίας που καθιστούσε την Εκκλησία νόμιμο Ρωμαϊκό οργανισμό με περιουσία, ώσπου το 391 μ.Χ. ο Χριστιανισμός κηρύχθηκε μοναδική επίσημη θρησκεία της Αυτοκρατορίας από τον Θεοδόσιο Ά.
Σταδιακά, η Εκκλησία απέκτησε διοικητικές δομές από επισκόπους και μητροπολίτες. Από τα τέλη του 4ου αιώνα ο επίσκοπος Ρώμης, που αυτοτιτλοφορείται επίσημα «πάπας», αξιώνει το πρωτείο σε δογματικά θέματα έναντι των αποφάσεων άλλων επισκόπων και των κρίσεων των εκκλησιαστικών συνόδων. Η αξίωση τούτη στηρίχθηκε στη φράση ου Απόστολου Πέτρου προς τον Ιησού «συ ει ο Χριστός ο υιός του Θεού του ζώντος», οπότε ο Ιησούς απάντησε «συ ει Πέτρος και επί ταύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου την εκκλησίαν». Παρόλο που η λέξη «πέτρα» χρησιμοποιήθηκε παρωνύμως, θεωρήθηκε από τους πάπες ότι το θεμέλιο της Εκκλησίας ήταν ο Σίμων που ονομάστηκε Πέτρος. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο Ιησούς έδωσε στον Πέτρο την εξουσία του «δεσμειν και λυειν» επί του ουρανού και της γης, δόθηκε η ερμηνεία ότι η σωτηρία θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνον μέσα από την Εκκλησία του Πέτρου. Αφού ο Πέτρος ίδρυσε την Εκκλησία της Ρώμης ήταν και ο πρώτος πάπας, σύμφωνα με τους Λατίνους.
Γι’ αυτό το λόγο, ουδείς μπορούσε να προσδιορίσει το δόγμα χωρίς τον πάπα και κάθε δογματική προκήρυξη που αφορά την πίστη έπρεπε να συντάσσεται απ’ αυτόν ή να έχει την συγκατάθεση του.
Αυτή η φιλοδοξία του Παπισμού να έχει τον πρώτο λόγο στα θέματα της Εκκλησίας αποτέλεσε το κύριο και ουσιαστικό αίτιο του πρώτου (484-518), του δεύτερου (867-879/880) και του τρίτου και οριστικού σχίσματος των Εκκλησιών (1054-σήμερα). Βέβαια, συνέβαλαν και πολιτικο-οικονομικά, δογματικά και ιεροτελεστικά αίτια στον διαχωρισμό των δύο Εκκλησιών (Δυτικής-Ανατολικής) που ουσιαστικά υφίσταται ως σήμερα. Καθοριστικό, επίσης, ρόλο στη σταδιακή επιδείνωση των σχέσεων Ανατολικής-Δυτικής Εκκλησίας έπαιξε και η εκρηκτική προσωπικότητα του εκάστοτε πάπα, πατριάρχη, απεσταλμένου ή αυτοκράτορα.
Θα πρέπει όμως εξαρχής να τονιστεί ένα σημαντικό και δυσδιάκριτο μέσα στην Εκκλησιαστική ιστορία στοιχείο που ουσιαστικά οδήγησε στις άπειρες διαφωνίες, διαμάχες και διαφοροποίηση των Εκκλησιών. Αυτό το στοιχείο είναι η λησμονιά που γνώρισε η Ελληνική γλώσσα από τους Λατίνους κατά τον 4ο ως τον 7ο-8ο αιώνα πράγμα που στάθηκε εμπόδιο στην επικοινωνία ανάμεσα στους θεολόγους των δύο πλευρών και στη παράλληλη ανάπτυξη της θεολογικής διανόησής τους. Οι Λατινικές μεταφράσεις των Ελλήνων Πατέρων προσέφεραν μιαν υποτυπώδη μόνον επικοινωνία που δε στάθηκε αρκετή να διατηρήσει την ως τότε καλή Εκκλησιαστική συνεννόηση. Ο καθηγητής Κων. Γιαννακόπουλος σ’ ένα εκ των βιβλίων του διετύπωσε την ακόλουθη υπόθεση για τον Λατίνο Πατέρα Αυγουστίνο και τη σχέση του με τα Ελληνικά, «Επικρατεί η γνώμη ότι ο Αυγουστίνος γνώριζε ελάχιστα μόνον Ελληνικά. Και όμως στα έργα του απαντούν συχνά ολόκληρες ελληνικές φράσεις. Μία περισσότερο πρόσφατη άποψη υποστηρίζει ότι οι γνώσεις του βελτιώθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του. Αναρωτιέται κανείς, αν γνώριζε τα Ελληνικά κατά τρόπο άψογο, πόσο διαφορετική θα μπορούσε να είναι η εξέλιξη της Δυτικής Θεολογίας, και εξαιτίας αυτού, ίσως και οι σχέσεις μεταξύ των δύο Εκκλησιών. Ο Αυγουστίνος (+430), του οποίου η θεολογική εξήγηση έγινε κανόνας στη Δύση ουσιαστικά ως τον δέκατο τρίτο αιώνα, μπορεί να θεωρηθεί η πηγή για τις διαφορετικές θεολογικές θεωρήσεις και μεθόδους Ανατολής και Δύσης.»[1]
Δυστυχώς, ουδείς διείδε ότι το Σχίσμα του 1054 θα ήταν τόσο σοβαρό ώστε να διαρκεί ως τα τελευταία χρόνια της σύγχρονής εποχής και ότι θα είχε φοβερές συνέπειες αμφότερα και στις δύο Εκκλησίες, όπως αλώσεις πόλεων με φρικτές λεηλασίες και σφαγές και αδιαφορία των Λατίνων προς τους Βυζαντινούς όταν κινδύνευαν από τους Οθωμανούς Τούρκους.

[1] Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, «Βυζάντιο και Δύση: η αλληλεπίδραση των αμφιθαλών πολιτισμών στον Μεσαίωνα και στην Ιταλική Αναγέννηση (330-1600)» Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», Αθήνα 1985